Układ odpornościowy człowieka to niezwykle złożony system, zbudowany z szeregu współdziałających ze sobą elementów. Dominująca cześć układu immunologicznego zlokalizowana jest w przewodzie pokarmowym, co tym samym umożliwia traktowanie tego układu już nie tylko jako narząd biorący udział w trawieniu i wchłanianiu, ale również jako narząd immunologiczny.Wszystko za sprawą tkanki limfatycznej błony podśluzowej i śluzowej przewodu pokarmowego zwanej GALT.

Tekst: mgr inż. Dominika Jankowska – Centrum Medyczne Vitaimmun w Poznaniu

Zdjęcie: pixabay.com

GALT to złożony system odpornościowy, zbudowany z kompleksów tkanki limfatycznej, związanej z błoną śluzową przewodu pokarmowego. Stanowi ona ponad 70% wszystkich komórek limfatycznych (immunokompetentnych) całego układu odpornościowego, jednakże zaznaczyć należy, iż jak każda komórka organizmu człowieka potrzebuje wsparcia do prawidłowego funkcjonowania [1-2].

Podstawowym elementem warunkującym prawidłowe działanie GALT, a tym samym prawidłowe funkcjonowanie układu immunologicznego, jest właściwie ukształtowana mikroflora jelitowa. Bakterie jelitowe, które jako pierwsze pojawiają się w przewodzie pokarmowym człowieka, odgrywają rolę swoistych trenerów odporności i to właśnie ich brak może zaburzyć prawidłowe funkcjonowanie mechanizmów obronnych organizmu.Co więcej, każdorazowe zaburzenie stosunków bakteryjno-grzybiczych w przewodzie pokarmowym może rzutować nie tylko na odporność organizmu, ale również stanowić pierwszy czynnik do rozwoju chorób, takich jak alergie, choroby autoimmunizacyjne, choroby cywilizacyjne, a nawet depresja [3-5].

Jelito?

Do podstawowych czynników mogących negatywnie oddziaływać na układ ekosystemu jelitowego należą: przyjmowane leki (w szczególności antybiotyki, inhibitory pompy protonowej, leki przeciwbólowe), niewłaściwa, bogata w składniki antyodżywcze dieta, stres (psychiczny i fizyczny), nadmierna aktywność fizyczna, a nawet częste podróże (szczególnie do krajów o niższym standardzie higieny). Każde z wymienionych sprzyja rozwojowi drobnoustrojów potencjalnie patogennych i grzybów, z jednoczesną redukcją liczby bakterii prozdrowotnych, co prowadzić może do rozwoju dysbiozy jelitowej, a w konsekwencji do zaburzeń w pracy układu odpornościowego. Z tego względu szczególnie istotne są działania mające na celu odbudowę zachwianej równowagi bakteryjno- grzybiczej w przewodzie pokarmowym, a najlepszym na to sposobem mogą okazać się bakterie probiotyczne [6,7].

Dbanie o przewód pokarmowy wydaje się być zatem jednym z najważniejszych elementów na drodze do zdrowia i odporności organizmu

Probiotyki to żywe kultury bakterii, wywodzące się z przewodu pokarmowego zdrowego człowieka, które podane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny efekt zdrowotny. Ich działanie polega na przejściowej kolonizacji jelit i odtworzeniu korzystnych warunków w przewodzie pokarmowym, sprzyjających namnażaniu pożądanej mikrobioty autochtonicznej. Stymulacja układu immunologicznego, osiągana na drodze długofalowej suplementacji probiotykami, może bezpośrednio przełożyć się na poprawę stanu zdrowia, m.in. na drodze zmniejszenia liczby infekcji przewodu pokarmowego oraz nawracających infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych oraz redukcji ryzyka niewłaściwej aktywacji układu immunologicznego.

Probiotyki?

W tym miejscu zaznaczyć należy, że niestety nie ma jednego, idealnego dla wszystkich probiotyku. Właściwości danego preparatu są szczepozależne i pozytywnych cech jednego drobnoustroju nie można przypisywać innemu, nawet blisko spokrewnionemu [1,8,9]. W praktyce proponuje się więc zastosowanie odpowiednich dawek, ściśle określonych szczepów bakterii, czyli tzw. probiotykoterapię celowaną. Skuteczna probiotykoterapia powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb pacjenta, z uwzględnieniem profilu mikroflory jelitowej i zadeklarowanych jednostek chorobowych.

Doboru odpowiednich probiotyków dokonać można na podstawie specjalistycznych badań mikroflory jelitowej (MikroFloraScan/ MikrofloraScanPLUS). Połączenie badań z odpowiednio zebranym wywiadem chorobowym pacjenta w niektórych przypadkach może stanowić jedyną drogę do skutecznej odbudowy ekosystemu jelitowego, co wielokrotnie obserwowane jest w praktyce. W przypadku braku możliwości wykonania wspomnianych analiz wybierać należy probiotyki wysokiej jakości, których efektywność udowodniono w prawidłowo przeprowadzonych badania naukowych.

Doboru odpowiednich probiotyków dokonać można na podstawie specjalistycznych badań mikroflory jelitowej

Aby probiotyk mógł zostać uznany za preparat wysokiej jakości, musi spełniać określone kryteria, takie jak: pochodzenie z mikrobiomu człowieka, ściśle określona przynależność taksonomiczna, właściwości powierzchniowe umożliwiające adhezję do nabłonka przewodu pokarmowego, antagonizm względem drobnoustrojów chorobotwórczych oraz korzystny wpływ na organizm gospodarza [10].

We wspomaganiu odporności szczególnie znaczącą rolę odgrywają probiotyki wieloszczepowe, które nie tylko stymulują układ GALT, ale również regenerują nabłonek jelitowy, mogą eliminować dysbiozę jelitową, a tym samym poprawiać funkcjonowanie bariery jelitowej. Na uwagę zasługują również preparaty jednoszczepowe, których działanie wśród pacjentów z problemami nawracających infekcji udokumentowano w licznych badaniach naukowych. Przykładem może być szczep Lactobacillus rhamnosus GG ATCC53103 uznawany za jeden z najlepiej przebadanych szczepów probiotycznych, który redukował częstość występowania infekcji górnych dróg oddechowych u dzieci.

Inny aspekt?

Inny, cenny w aspekcie wspierania odporności szczep to Bifidobacterium animalis subsp. lactis BB-12®, który spowodował istotne zmniejszenie występowania infekcji górnych dróg oddechowych czy Lactobacillus plantarum L-137, wykazujący silną zdolność do pobudzania produkcji interleukiny 12 (IL-12), interleukiny 2 (IL-2) i interferonu β (IFN-β). Biorąc pod uwagę, iż każdy, nawet najlepszy probiotyk potrzebuje wsparcia, nie można zapomnieć o preparatach wspomagających probiotykoterapię, takich jak immunostymulatory (laktoferyna, colostrum), witaminy czy wielonienasycone kwasy tłuszczowe [11-16].

Bakterie jelitowe bytujące w przewodzie pokarmowym troszczą się nie tylko o prawidłowy przebieg procesów, takich jak trawienie czy wchłanianie, ale przedewszystkim stymulują GALT, zwiększając tym samym odporność organizmu na potencjalne zagrożenia pochodzące ze środowiska zewnętrznego. Dbanie o przewód pokarmowy wydaje się być zatem jednym z najważniejszych elementów na drodze do zdrowia i odporności organizmu. Jelito i bytujące w nim bakterie stanowią swoiste centrum odporności, którego głównym celem jest zdrowie.

Literatura:

1. Górska S., Jarząb A., Gamian A.,Bakterie probiotyczne w przewodzie pokarmowym człowieka jako czynnik stymulujący układ odpornościowy. PostepyHig-MedDosw. (online), 2009; 63: 653–667.
2. Bengmark S., Modulation by enteral nutrition of the acute phase response and immune functions. Nutr. Hosp., 2003; 18: 1–5.
3. West N.P., Horn P.L., Pyne D.B. et al. Probiotic ssuplementation for respiratory and gastrointestinal illness symptoms in healthy physically active individuals. Ciln Nut 2014; 33(4): 581–587.
4. Viljanen M., Haahtela T., Juntunen-Korpela R., Savilahti E., Probiotic effects on faecal inflammatory markers and on faecal IgA in food allergic atopic eczema/dermatitis syndrome infants, Pediatr Allergy Immunol 2005; 16, 65–71.
5. Drakes M., Blanchard T., van der Kleij D. et al., Bacterial probiotic modulation of dendritic cells, Infect Immun 2004; 72, 3299–309.
6. Jańczewska I., Domżalska Popadiuk I. Kolonizacja przewodu pokarmowego noworodków oraz wpływ czynników modyfikujących mikrobiotę jelitową na zachowanie zdrowia. ForumZakażeń 2016;7(6):443-448
7. Cukrowska B., Klewicka E. Programowanie mikrobiotyczne – homeostaza mikrobioty jelitowej a ryzyko chorób cywilizacyjnych. Standardy Medyczne/ Pediatria 2014; 11, 913–922.
8. Nowak A, Libudzisz Z. Mikroorganizmy jelitowe człowieka. Stand Med. 2008; 1: 372-9.
9. Węgrzyn D. Adamek K., Łoniewska B.: Budowa bariery jelitowej. Pomeranian J Life Sci 2017;63(3):6-9
10.  Jach M., Łoś R., Maj M., Malm A.:Probiotyki – aspekty funkcjonalne i technologiczne. POST. MIKROBIOL., 2013, 52, 2, 161–170
11. Hojsak I., Snovak N. et al., Lactobacillus GG in the prevention of gastrointestinal and respiratory tractinfetions In childrenwhoattend Day carecenter: a randomized, double blind, placebo-controlledtrial, ClinNutr. 2010; 29(3), 3126.
12. Kelly D., Conway S., Aminov R., Commensalgutbacteria: mechanisms of immunemodulation.Trends Immunol.2005, 26(6): 326–333.
13. Taipale T., Pienihakkinen K., Isolauri E., Larsen C., Brockmann E., Alanen P., Jokela J., Soderling E., Bifidobacteriumanimalissubsp. lactis BB-12 in reducing the risk of infections in infancy. Br. J. Nutr. 2011, 105, 409–416.
14. Rautava S., Salminen S., Isolauri E., Specificprobiotics in reducing the risk of acuteinfections in infancy – A randomised, double-blind, placebo-controlledstudy. Br. J. Nutr. 2009, 101, 1722–1726.
15. Murosaki S., Yamamoto Y., Kazue I., Inokuchia T., Kusakaa H., Ikeda H., Heat-killedLactobacillusplantarum L-137 suppressesnaturallyfedantigen-specificIgEproduction by stimulation of IL-12 production in mice. Journal of Allergy and ClinicalImmunology 1998; 102, 1: 57–64.
16. Hirose Y., Murosaki S., Yamamoto Y., Yoshikai Y., Tsuru T.,Daily Intake of Heat-Killed Lactobacillus plantarum L-137 Augments Acquired Immunity in Healthy Adults. The Journal of Nutrition, 2006; 136, 12, 1: 3069–3073.

[recent_posts category=”all”]