Każdego dnia narażeni jesteśmy na czynniki wywołujące stres w naszym organizmie – biologiczne, emocjonalne, środowiskowe i fizyczne. Czasy w jakich żyjemy dają nam nieograniczone możliwości rozwoju. Jednak korzystanie z dobrodziejstw cywilizacji dla wielu z nas oznacza liczne wyzwania, którym chcemy stawić czoła, konieczność bycia wielozadaniowym, a przede wszystkim odpornym na stres.

Tekst: Daria Krzystyniak

Zdjęcie: pixabay.com

Zachowanie równowagi jest kluczowym czynnikiem ogólnego stanu zdrowia i dobrego samopoczucia oraz możliwości realizacji naszych życiowych planów. W tym artykule omówimy pewną kategorię ziół zwanych adaptogenami, które mogą być niezwykle pomocne w zachowaniu optymalnych funkcji organizmu.

Adaptogeny były stosowane od stuleci w Chinach i Indiach, ale ich skuteczność nie została zbadana naukowo aż do połowy XX w., gdy naukowcy ze Związku Radzieckiego zaczęli badać ich pozytywny wpływ na energię, odporność i reakcję na stres, z myślą o wsparciu żołnierzy walczących w trudnych warunkach.

Adaptogeny stały się także przedmiotem badań podczas II wojny światowej, gdy naukowcy chcieli sprawdzić, czy ziołowe tabletki mogą poprawić sprawność fizyczną i psychiczną u pilotów i załóg łodzi podwodnych.

Definicja adaptogenu

Mówiąc najprościej, adaptogeny są roślinami leczniczymi, które pomagają organizmowi skuteczniej reagować na stresory fizyczne i biologiczne. Z naukowego punktu widzenia są to „substancje, które zwiększają” stan niespecyficznej oporności „w stresie – stanie fizjologicznym związanym z zaburzeniami układu odpornościowego i neuroendokrynnego.”

Stworzeniem obowiązującej do dziś definicji adaptogenu zajął się rosyjski naukowiec, dr Mikołaj Lazarew, określając adaptogen jako substancję:

• powodującą minimalne zmiany w fizjologii organizmu,
• „uodporniającą” organizm poprzez szerokie oddziaływanie fizyczne, biochemiczne itp.,
• normalizującą i usprawniającą różne funkcje organizmu,
• oraz niemającą skutków niepożądanych, co według mnie jest niesamowicie istotne.

Badania na zwierzętach i izolowanych komórkach neuronalnych wykazały, że adaptogeny wykazują aktywność neuroprotekcyjną, przeciwzmęczeniową, przeciwdepresyjną, przeciwlękową, nootropową i wspierającą ośrodkowy układ nerwowy.

Wiele badań klinicznych wykazuje, że adaptogeny mają działanie wzmacniające zdolność do pracy umysłowej i koncentracji w warunkach stresowych i w stanach wyczerpania psychicznego. Adaptogeny poprawiają pamięć, szybkość reakcji i kojarzenia. Ostatnie badania farmakologiczne wielu z nich dostarczyły racjonalnego uzasadnienia dla tych efektów również na poziomie molekularnym. Stwierdzono, że działanie ochronne układu nerwowego przez adaptogeny związane jest z regulacją homeostazy.

Przyjrzyjmy się bliżej kilku potężnym adaptogenom, które warto wprowadzić do codziennej suplementacji, aby poprawić funkcje kognitywne mózgu oraz wydolność całego organizmu.

Gotu Kola – wąkrotka azjatycka

Pozytywnie wpływa na ośrodkowy układ nerwowy – usprawnia funkcjonowanie mózgu, poprawia pamięć, koncentrację, funkcje poznawcze, zmniejsza niepokój, uspokaja i zapobiega depresji. Hamuje proces starzenia się komórek nerwowych, dzięki temu można zachować dłużej sprawność intelektualną. Neutralizuje wolne rodniki i chroni przed stresem oksydacyjnym. Jest środkiem usuwającym zmęczenie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Roślina chroni neurony przed czynnikami toksycznymi i wpływa na ich regenerację.

Lion’s Mane Mushroom – soplówka jeżowata

Wykazuje duży potencjał we wspomaganiu pracy układu nerwowego, nasila procesy regeneracji i stymuluje rozwój komórek nerwowych. Soplówka jeżowata stanowi popularny środek usprawniający pamięć i procesy myślowe.

Panax Ginseng – żeń-szeń czerwony koreański

Jest częstym składnikiem tzw. boosterów testosteronu. Są to preparaty polecane sportowcom chcącym w naturalny i bezpieczny sposób podnieść poziom testosteronu. Jako „efekt uboczny” ich stosowania można wymienić m.in. podniesienie libido, zwiększenie pewności siebie i ogólne lepsze samopoczucie. Korzystnie wpływa na cechy poznawcze, pamięć, zdolność koncentracji oraz umiejętność radzenia sobie ze stresem. Polecany osobom narażonym na duży stres, przemęczonym fizycznie lub psychicznie, w przypadku braku energii i pogorszeniu samopoczucia.

Brahmi powder – bakopa drobnolistna

Usprawnia pracę mózgu, zwiększa zdolność koncentracji, polepsza pamięć zarówno u młodych, jak i starszych ludzi, co udokumentowano naukowo. Badania kliniczne potwierdzają dobre efekty stosowania bakopy w odbudowie funkcji mentalnych u dzieci cierpiących na ADHD, w polepszaniu funkcji poznawczych u osób po udarze mózgu oraz w padaczce.

Ashwagandha (indyjski żeń-szeń)

Podobnie jak wspomniana wyżej koreańska odmiana żeń-szenia, ashwaganda poprawia kondycję organizmu, zarówno fizyczną, jak i psychiczną. Regularnie spożywana poprawia pamięć, koncentrację oraz chroni organizm przed stresem. Jak wykazują badania, w indyjskim żeń-szeniu występują także związki o działaniu antydepresyjnym.

Rhodiola rosea – różeniec górski

Obniża poziom kortyzolu, zapewnia uspokojenie emocji i wzmocnienie odporności na działanie czynników stresogennych. Różeniec górski w leczeniu depresji jest niemal tak samo skuteczny, jak popularne środki farmakologiczne. Oddziałuje na poziomie neuroprzekaźników odpowiedzialnych za regulację emocji, nastroju i niepokoju. Tym samym zmniejsza zmęczenie psychiczne, niweluje lęki i poprawia humor. Wpływa też na jakość naszego snu – skraca czas oczekiwania na sen i wydłuża czas spania.

Nasza fascynacja adaptogenami znalazła odzwierciedlenie w dwóch produktach stanowiących połączenie wyżej wymienionych adaptogenów z kompleksami minerałów i witamin, które razem dbają o optymalną kondycję naszego organizmu.