27.06 2024
Czosnek niedźwiedzi – dzika roślina, ale także niezastąpiony lek
Czosnek niedźwiedzi nazywany jest dzikim czosnkiem. Rośnie w naszych lasach, szczególnie w Polsce Południowej, ale można go również spotkać w Puszczy Białowieskiej, Knyszyńskiej, a czasami także w starych parkach. Naturalnie zawsze występuje wśród drzew, ponieważ nie lubi nasłonecznienia.
Tekst: Mirosław Angielczyk
Zdjęcie: pixabay.com
Nazwa czosnku wywodzi się od tego, że zauważono niedźwiedzie, które po przebudzeniu z zimowego snu zajadały się soczystymi liśćmi tej rośliny. Najprawdopodobniej nie chodziło tutaj jedynie o zaspokojenie głodu, ale również pozbycie się pasożytów z przewodu pokarmowego.
Czosnek niedźwiedzi jest jednym z kilku gatunków dzikich czosnków, ale pozostałe występują na terenach bardziej otwartych i mają lancetowate liście. Można je także obserwować przez całe lato, aż do jesieni. Czosnek niedźwiedzi pojawia się nad ziemią tuż po zimie, gdy zniknie śnieg.
Okres kwitnienia przypada na przełom kwietnia i maja. Pod koniec maja wydaje nasiona i wtedy część nadziemna ginie, zostaje cebula, która czeka do następnej wiosny.
Liście czosnku, chociaż wizualnie przypominają liście konwalii czy tulipana, wyróżniają się silnym zapachem.
W Polsce czosnek niedźwiedzi na stanowiskach naturalnych objęty jest częściową ochroną, czyli na zbiór roślin w lesie potrzebujemy zgody Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska. Mam jednak wrażenie, że przepis ten powinien dotyczyć zakładów, które mogą przetwarzać tę roślinę w dużych ilościach. Pozyskiwanie na niewielką skalę przez poszczególne osoby nie zaszkodzi tym roślinom.
Pamiętajmy, aby robić to ostrożnie i rozważnie, tak by naturalne stanowiska nie uległy zubożeniu. Nie należy zrywać wszystkich liści z jednej rośliny, a tylko 1-3 sztuki, pozostawiając resztę wraz z pędami. Najlepszym rozwiązaniem jest zebranie nasion i zasianie ich pod drzewami oraz krzewami w swoim ogrodzie lub po najbardziej zaciemnionej stronie budynku. Nasiona siejemy tuż po ich zbiorze późną wiosną, bo szybko tracą zdolność kiełkowania.
Czosnek niedźwiedzi
Cebulki możemy sadzić do końca września, aby wiosną móc cieszyć się zbiorem. Należy jednak pamiętać, że roślina ta lubi żyzną, wilgotną glebę. Jeśli zostawimy pędy nasienne, czosnek sam się rozsieje i z jednego po kilku latach powstanie gęsta kępa. Okres zbioru trwa około miesiąca, od drugiej połowy marca do końca kwietnia (zależy to od tego, jak szybko ginie śnieg). Do celów kulinarnych czy leczniczych zbieramy liście czosnku, najlepiej do momentu ich zakwitnięcia, później liście zaczynają żółknąć i są mniej soczyste (po przyniesieniu do domu trzeba je spożyć w ciągu 3-5 dni lub przetworzyć).
Należy podkreślić, że czosnek niedźwiedzi jest naszą rodzimą rośliną, wykorzystywaną od tysięcy lat. Z kolei czosnek, który powszechnie uprawiamy w naszych ogrodach i używamy w kuchni w postaci ząbków, pochodzi z południowej Azji.
W okresie zbioru liście możemy spożywać na surowo w postaci sałatki, dodatku do kanapek, twarogu czy ziemniaków, ale również w dowolnie wymyślony sposób. Liście możemy również zamrozić, jednak po odmrożeniu, pomimo zachowanego aromatu, nie wyglądają najlepiej. Oczywiście można smażyć liście czosnku, jednak podczas obróbki termicznej tracą one część wartości. Czosnek możemy konserwować solą oraz kisić, zalewając osoloną wodą. Idealnie nadaje się do przygotowania pesto – wystarczy utrzeć go np. z pestkami dyni.